Behatoki honetako artikulu gehienetan kudeaketa aurreratuak erakundeetan duen erabilgarritasunari buruzko ikerketetara jotzen dugu, hainbat kudeaketa-ikuspegiren inpaktua ezagutzeko. Planteamendu hori ikuspegi praktikoago batetik ere erabil daiteke, kudeaketa tresna eta metodologia zehatzak aztertuz, eta, horrela, arrakasta-aukerak handituz. Ebidentziaren berrikuspena PDCAren azken bi faseei ekiteko modu osagarria ere izan daiteke; izan ere, aukera ematen du ikuspegietan hobekuntzak planteatzeko, urte askoko esperientzia dutenek lortutako emaitzetan oinarrituta, gure emaitzak bildu eta aztertu beharrean (kasu batzuetan, denbora dezente behar du horrek, eta konplexutasun handia du).
Aurreko artikulu batean hurbilketa bat egin genuen, bezeroaren fideltasun-adierazle bat aztertuz, Net Promoter Score (NPS) izenekoa. Bada, post honetan oso ezaguna den beste tresna bat jorratuko dugu, Brainstorming– a.
Brainstorming edo “ideia-jasa” kudeaketa-tresna unibertsalenetako bat izan daiteke. Bere itxurazko sinpletasunak eta emaitza baliotsuak (ideiak lortzea) bilera eta berrikuntza-proiektu askotan erabiltzera bultzatzen du. Metodoa duela 80 urte baino gehiago planteatu zuen lehen aldiz Alex Osbornnek salmenta-exekutibo eta negozio-gizonak, “How to think up” liburuan, eta hamarkada bat geroago “Applied imagination: principles and procedures of creative thinking” lanean zehaztu zuen. Osbornek iradoki zituen printzipioak oso sinpleak ziren: pertsona talde bat bildu, gai bat hautatu eta arau hauek bete:
- Ahalik eta ideia gehien sortu;
- Ideia originalei edo ezohikoei lehentasuna eman;
- Sortutako ideiak konbinatu eta findu;
- Saioan zehar ideiak ez kritikatu.
Printzipio eta arau horiek dira gaur egun ere erabiltzen direnak. Logika argia jarraitzen dutela dirudi, ia ez dute prestakuntzarik behar, eta erraz ulertzen eta aplikatzen dira. Bere eraginkortasuna oinarrizko bi premisarekin arrazoitu ohi da: beste pertsonen presentzia eragin motibatzaile edo inspiratzaileak izan ditzakeela (eta ideia gehiago sorrarazi), eta ideia kopuru handi batek baten bat kalitate nahikoarekin aurkitzera eraman ohi duela.
Egia esan, proposamena egin eta gutxira, ikuspegi horiek zalantzan jartzen zituzten ikerketak ezagutarazi ziren. Hurrengo ikerketetan, brainstormingaren funtsezko oinarria, ideiak taldean sortzeak, Osbornek planteatu bezain ondo funtzionatzen ez duela ondorioztatzen da. Izan ere, kaltegarria dela ondorioztatzen dute, banaka baino ideia gutxiago lortzen baitira:
- Does Group Participation When Using Brainstorming Facilitate or Inhibit Creative Thinking? (1958)
- Personality, problem-solving procedure, and performance in small groups (1969)
- Group versus individual performance on tasks requiring ideational proficiency (brainstorming): A review (1971)
- Implications for problem‐solving groups of empirical research on brainstorming’: A critical review of the literature (1978)
- Productivity Loss In Brainstorming Groups: Toward the Solution of a Riddle (1987)
- Productivity Loss in Brainstorming Groups: A Meta-Analytic Integration (1991)
Argitalpen berriagoak ere aurki daitezke, emaitza horietarako azalpenak proposatzen dituztenak. Horietako batean, Beyond Productivity Loss in Brainstorming Groups: The Evolution of a Question (2010) izenekoan, berriro egiaztatu zen taldean sortzen den ideia-kopurua murriztu egin zela banakakoari dagokionez. Eta arrazoiei buruzko ebidentzia bildu zen, honako hiru hauek identifikatuz:
- Nagikeria soziala: Besteak lana gure ekarpenik gabe egiteko gai direla edo taldeko beste kideetako batek gehiago dakiela eta ekarpen hobeak egin ditzakeela pentsatzen dugunean gertatzen da.
- Inhibizio soziala: besteek gure ideietako bat modu negatiboan epaitu dezaketela pentsatzen dugunean gertatzen da (nahiz eta arau bat egon hori ez adierazteko).
- Ekoizpena blokeatzea: Taldean lan egitean hitz egin ahal izateko gure txanda izan arte itxaron behar denez, ideien ekoizpena eten egiten da. Garrantzi berezia eman zitzaion arrazoi horri.
Ikertzaileek mekanismo posibleak ere planteatu zituzten, How the group affects the mind: a cognitive model of idea generation in groups (2006). ikerketa erreferentzia gisa erabiliz. Lan honetan, gure garunak ideiak sortzeko prozesu kognitiboan nola funtzionatzen duen deskribatzen da, baita taldean lan egiten denean izan daitezkeen oztopoak ere. Eta, labur-labur esanda, gure burmuinean ideien sorrerak nagusiki prozesu sekuentzialak jarraitzen dituela jotzen da, eta, beraz, sekuentzia horiek arrazoiren batengatik eteten badira (hitz egiteko txanda lagatzea, adibidez), produkzioak eragin negatiboa izan dezake.
Bildutako informazio guztia kontuan hartuta, gomendio hauek egin zituzten brainstorming eta ideiak sortzeko saioak optimizatzeko:
Lehenengoa: talde handiak saihestea, talde horiek ahalik eta txikienak izatea (adibidez, bikoteak erabiltzea) eta talde handienak txikiago bihurtzea.
Bigarrena: Besteen ideietara sarbidea izatea, oro har, baliagarria da, baina hobe da ohar idatzien bidez egitea. Jendeak besteen ideiei benetan arreta jartzen diela ziurtatu behar da. Estimulazio kognitiborako potentziala handiagoa izan daiteke espezializazio-arlo desberdinak dituzten pertsonek osatutako taldeetan; izan ere, arazo bati buruzko ikuspuntu desberdinetara iristeko eta ideiak kategoria gehiagotan sortzeko aukerak handitzen dira. Bikoteka egindako elkarrizketetan jatorri desberdineko pertsonen arteko elkarreragin sekuentzialak ere baliagarriak izan daitezke.
Hirugarrena: Komeni da arazo handiak arazo txikiago batzuetan zatitzea. Oro har, arazo baterako hainbat ikuspegi posible daude (adibidez, ideia-kategoriak), eta ideia-kopurua handitu egiten da ikuspegi guztiak bereizita eta sekuentzialki kontuan hartzen badira
Laugarrena: Pertsonek ideia arruntak eta brainstormingean sortu ez direnak hautatzeko joera dute (ideia horiek egingarriak dira, baina ez originalak). Beraz, lehen txanda batean ideiak originaltasunagatik bakarrik hautatzea komeni da; ondoren, beste hautapen-aldagai batzuk sartu ahal izango dira. Bestela, betiko ideiekin amaitzeko arriskua dago, eta horrek esan nahi du brainstorming-a denbora galtzea izan dela
Badira beste ikerketa batzuk ez-oso eraginkorra den brainstorming tradizionalerako alternatibak eskaintzen dituztenak. Horietako bat da “A Reexamination of Brainstorming Research: Implications for Research and Practice” (2005), Scott Isaksen sormenean aditua buru duen ikerketa. Lan horretan, hainbat talderen errendimendua alderatu zen, banaka edo taldean lan eginez eta brainstorming edo beste teknika batzuk aplikatuz, eta ikusi zen banaka lan egiten zuten pertsonek taldean baino ideia desberdin gehiago sortu zituztela, aurreko ikerketa gehienetan gertatu zen bezala. Baina prozesua dinamizatzen trebatutako bideratzaile bat taldean sartu zenean, gauzak aldatu egin ziren eta ideien kopurua izugarri handitu zen. Argitalpen horretan bertan, Isaksenek eta bere lankideek saioaren aurretik jarraitu beharreko aholku eta gomendio batzuk aipatu zituzten:
Taldea prestatzea: dinamizatzaileak gaituta egon behar du, arazoak sormenez ebazteko trebatuta. Rolak eta erantzukizunak definitu behar dira, eta pertsonak hautatu, zereginaren izaera, nortasun ekintzailea, eta aniztasuna (generoa, estiloa eta esperientzia) kontuan hartuta. Taldearen tamaina 5 eta 7 pertsona artekoa izan behar da. Bilera baino 2 egun lehenago, gutxienez, rolen eta funtsezko informazio orokorraren definizioak eman. Sartu nahi diren ideia moten adibide batzuk ematea. Metodologia bileraren aurretik prestakuntza ematea, ezagutzen ez dutenei orientazio zehatza barne. Saioaren aurretik banakako ideiak emateko aukera eskaini.
Lana prestatzea: Helburuaren definizioa batailaren erdia izaten da askotan. Arazoaren planteamendu argi eta garbi bideratua ematea (hau da, sinplea eta espezifikoa, konplexua eta konposatua ez dena). Ideia asko eta ezohikoak eskatzen dituzten lanak hautatu. Prestatu galdera bizigarrien zerrenda.
Testuingurua prestatzea: Saioan zehar parte-hartzaileek botere-maila bera izango dutela ziurtatu. Arauak eta jarraibideak indartu. Prestatu ideiak estimulatzen dituzten galderak.
Eta beste batzuk saioan zehar jarraitzeko:
Epaiketak eta balorazioak kudeatu: Kritikak debekatuta daude, askatasuna ongi etorria da. Ideia ausartagoa bada, hobe. Saioa lanaren azalpenarekin eta galdera-erantzunen saio labur batekin hasi behar da. Jarraibideak familia-hizkera batean azaltzea, hitz informalak erabiliz. Jarraibideak leun-leun betearaztea, baina irmo.
Taldearen konpromisoari eustea: Konbinazioak eta hobekuntzak bilatu. Parte-hartzaileek besteen ideiak ideia hobeak nola bihur daitezkeen iradoki behar dute. “Lehorte aldietan” (ideiarik gabe) aurkezteko ideiak prestatu. Ahalegina bultzatu, erronka suposatzen duten helburuak ezarriz. “Inkubazio” atsedenaldiak eman. 30 eta 45 minutu arteko saioak egin. Ideia guztiak saritu eta modu positiboan jaso
Prozesuaren egitura hobetu: Kantitatea behar da; izan ere, zenbat eta ideia gehiago izan, orduan eta aukera handiagoa dago baliagarriak izateko. Ideien zerrendak banaka bildu saioa hasi baino lehen. Pertsona bakoitzak dituen ideiak azaldu aurretik idatziko ditu. “Beroketa” saio bat egitea, gaitasunak sendotzeko eta oinarrizko gakoak praktikan jartzeko ariketekin. Saioa grabatu.
Isaksenek sormen-aholkulari gisa lan egiten duenez, eta ziurrenik brainstorming taldeak dinamizatzeko zerbitzuak eskaintzen dituenez, zuhur jokatu behar da gomendio zehatz horiek baloratzerakoan. Baina bere planteamenduak nahiko koherenteak dira beste azterlan batzuen emaitzekin.
Laburbilduz, ikerketa eta ebidentzia zientifikoan oinarrituta, ondoriozta dezakegu Brainstormingak banakako ideiak baino produktibitate txikiagoa izateko arrisku handia duela, eta, beraz, ez lukeela bileren “edozertarako tresna” bat izan behar. Oso modu hautakorrean erabili beharko litzateke, eta irizpide eta zorroztasunez gauzatu. Helburuak argi edukita eta muga eta baldintza zabalak ezagututa. Gainera, emaitza onak lortzeko, baliteke aldez aurreko prestakuntza zehatza eta dinamizazio konstruktibo eta profesionala egin behar izatea. Eta hori guztia modu egituratu eta sistematizatuan.
Jakina, ondorio horiek guztiak urte batzuetako froga eta hutsaren ondoren ere atera daitezke. Baina agian ebidentziaren bidea azkarragoa eta ez hain mingarria da, ez duzue uste?
